KRİZLER BİLEREK(Mİ) ÇIKARILIYOR

Dünya sürekli hareket halinde ve devamlı değişiyorsa sistemlerin ve fikirlerin de olumlu anlamda değişmeleri gerekir.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra bütün imparatorluklar tasfiye edildi. İmparatorların nesilleri uzun süre hatırlanmadı veya yok sayıldılar. Bunların yerini ulus-devletler aldı.

Almanya, İspanya ve İtalya faşizmi yaşayan ülkelerin en bilinenleri oldu. Bu faşist yönetimler etrafa korku salmakla kalmadı, İkinci Dünya Savaşı’na taşıdılar dünyayı.

Savaş sonrasında dünyada adına “Yeni Dünya Düzeni” denilen iki bloklu bir sistem oluşturuldu. Bir yanda adına hür dünya denilen ve NATO etrafında şekillenen kapitalist blok veya ABD-Avrupa ekolü, diğer yanda Varşova Paktı etrafında şekillenen sosyalist blok veya Rusya ekolü.

Rusların başını çektiği sosyalist blok 1989 yılında Batı sistemi karşısında pes etti ve 1992 yılında hem sosyalist blok, hem de SSCB dağıldı. Bu tarihten sonra “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği” yoluna Rusya olarak devam etti. Aralarında Türk Cumhuriyetleri diye ifade edilen beş Türk Devleti de dâhil olmak üzere birçok ülke bağımsızlığını ilan etti.

Batı; daha kalıcı olmaya aday olarak hemen kendine özgü sömürü sisteminin yapısını oluşturdu; NATO, IMF, Dünya Bankası, Dünya Ticaret örgütü vd. Hedef dünyanın stratejik ülkelerini birliğe dâhil etmekti.

1945 ile 2000 yılları arasında Yeni Dünya Düzeni’ne itiraz etmek pek de kolay değildi. Kaldı ki Batı bloğuna dâhil olan ülkelerin yönetiminde söz sahibi olan kişi ve kuruluşlar toplumu komünizm ile korkutuyordu.

1992 yılından itibaren soğuk savaş sonrasında yaşanan kavga Batı’nın lehine neticelenmişti ama dünyayı saran küreselleşme olgusu da sorgulanmaya başlanmıştı. Dünya Ticaret Örgütü’nün faaliyetlerinin aslında ABD’nin koyduğu kurallara göre işlediği artık gizlenemiyordu. ABD; Çin, Japonya, Kanada, Türkiye üzerinde baskı uygulayarak Çin’le yapılacak ticarete sınırlama getirmeye çalışıyordu. Aynı maksatla ABD’nin İran üzerine koyduğu ambargo da ayrıca kayda geçiyordu.

2000’li yıllarla birlikte internette önemli ilerlemeler kaydedilince, gizlenmesi gereken birçok olay açığa çıkmaya başladı. ABD ve İngiltere’de gizli-saklı işlerin süresi yetmiş yıl olup, bu süre geçince –devlet sırrı kavramı da dâhil- her şeyi açıklıyorlar. Dünyayı saran internet üzerine yatırımlar artmaya başladı. Bir bilgisayar firması birçok ülkeden daha fazla ticaret hacmine ulaştı. Bütün yatırımcılar bu alana yöneldiler. Böyle olunca da diğer ticaret alanlarında sıkıntılar oluşmaya başladı.

Sistemler meydana gelen ekonomik krizlerle kendisini yeniliyor. 2008 yılına gelindiğinde, konut piyasasında meydana gelen önemli bir patlama dünyada finans krizine neden oluyordu. Kredi alma kapasitesi düşük olan kişi ve kuruluşlara büyük krediler verilmiş, inşaatlar yapılarak satılmıştı. Ancak belli bir süre sonra faizler yükselince konut alıcıları taksitlerini, yap-satçılar da kredilerini ödeyemez duruma gelmişlerdi.

Sistemi tekrar kurtarmak gerekiyordu. Çünkü kriz yalnız ABD’de kalmamış, bütün dünyayı etkilemeye başlamıştı.

ABD’de de para basma makineleri çalışmaya başladı ve dünyaya dört trilyon dolar para pompalandı. Şirketler, kişiler ve devletler rahat bir nefes aldı. Ancak bu durum birçok olumsuz düşünceye de davetiye çıkardı. Nasıl olsa batmak yasaktı. Borçlar bir şekilde siliniyor, kişi ve kuruluşlara yalnız kar kalıyordu. İnsanların adalet duyguları zedeleniyordu ama sistem yaşıyordu. Bu olaydan dünyanın bütün devletleri etkilenmişti. Türkiye bu krizden dolayı % 14’lük bir daralma yaşadı diyordu uzmanlar.

Aynı daralma ve sıkıntılar AB ülkelerinde de yaşandı. Portekiz, İspanya, İtalya, İrlanda ve Yunanistan başta olmak üzere birçok ülke borçlarını ödeyemiyordu. AB içerisinde durumu sağlıklı olan yalnız Almanya vardı. Borçlunun duacısı alacaklılar olduğundan bu ülkeler de kurtarıldılar. Avrupa Merkez Bankası devreye girip sınırsız bono alacağını açıklayınca faizler geriledi, ülkeler rahatladı. Sistem kurtulmuştu.

Ölçüsüz risk alma üstü kapalı olarak teşvik ediliyordu. Çünkü dünyada para stoku artmış ve deplase edilmesi gerekiyordu.

Bu curcunada İngiltere AB'den ayrılma kararı aldı ve AB önemli bir sarsıntı geçirdi. Tam bu kargaşa anında Rusya Kırım'ı ilhak etti. AB'nin küresel gücü tartışılmaya başlamıştı. AB ne Suriye’de ne de Ukrayna’da aktif bir rol oynamamıştır.

Şimdi AB’nin, ABD’nin ve elbette daha birçok ülkenin en büyük problemi göç. AB göç sorununu para ile çözmeye çalışırken, Libya ve Fas’ta bulunan genellikle insanların pek bulunmadığı alanları ve daha başka bazı ülkeleri göçmenlere adres olarak gösteriyor. 2023 itibariyle dünyada 80-100 milyon insanın mülteci durumunda olduğunu söylüyor resmi kayıtlar.

ETİKETLER:

NELER SÖYLENDİ?