ATATÜRK’ÜN İLTİFATINA MUHATAP BİR İSİM İSMAİL HAKKI OKDAY

Üzerinde yaşamaktan memnun olduğumuz bu ülkenin her adımında, her karışında emeği olan sayısız kahramanlar var. Bu kahramanların birinden bahsetmek istiyorum.

Kahramandan önce, Bülent Ecevit ismini aklınızda tutun. Her zaman en iyi, en zeki olanlar lider olmaz. Olursa o devlet için büyük bir şanstır elbette. Ama dünyanın her yerinde de bu böyledir ve en iyiler veya en zekiler her zaman bir numara olmazlar. Konuyu Orhan Veli şiirleştirmiş, “Neler yapmadık şu vatan için/ Kimimiz öldük;/ Kimimiz nutuk söyledik.”

Atatürk'ün hayatıyla ve kurtuluş savaşı ile ilgili ilginç bir anı var. Olayı ve Samsun yolculuğunun detaylarını Mustafa Kemal, 1926'da Falih Rıfkı Atay ile Mahmut Soydan'a anlatmıştır.

Falih Rıfkı Atay 1923’te TBMM’ye girdi ve aralıksız 27 yıl milletvekilliği yaptı. Atatürk'e yakınlığı nedeniyle çok önemli olaylara tanıklık etmiş ve kişisel tarihi cumhuriyet tarihi ile özdeşleşmiştir. Özellikle Çankaya ve Zeytindağı eserleri dikkatle okunmalıdır. Atatürk'e olan bağlılığı ve yakınlığı ile tanınan Atay, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında gezi yazısı türünde en çok eser veren sanatçıdır.

Atatürk 1924 yılında milli bir banka kurulması düşüncesini Çankaya'ya davet ettiği iki yakını Celal Bayar ve Mahmut Soydan’a açmış ve kendilerinden hazırlıkların başlatılmasını istemiştir. Soydan’ın Tercüme-i Hal Kâğıdında (cv’sinde) doğum yeri Siirt olarak geçmesine rağmen Emekli Sandığı arşivindeki kayıtta Selanik doğumlu olduğu yazmaktadır. Kadroculara karşı komünist suçlaması Mahmut Soydan tarafından Milliyet gazetesinde dile getirilmiştir.

Yazıya konu olan İsmail Hakkı Okday; son Osmanlı sadrazamı Ahmet Tevfik Paşa'nın oğlu, 1917'de veliaht şehzade olan Sultan Vahdettin'in kızı Fatma Ulviye Sultan ile evlendiğinden padişahın da damadıdır. İsmail Hakkı Bey’in bu evlilikten adını Sueda Hümeyra koydukları bir de kızı oldu.

Mondros mütarekesinin hemen ardından İstanbul işgal edilmiş, Anadolu'nun işgaline başlanmıştı.İsmail Hakkı Bey her Türk subayı gibi bu durumu kabul etmiyordu. İsmail Hakkı Bey işgaller ile birlikte karakol örgütü ile hareket etmeye başladı. Saraydaki yardımcısı yüzbaşı Neşet Çopur Bey de Hamza Grubu'nun İstanbul mümessilidir. Bir yandan saraydaki görevini ifa ediyor, diğer yandan elinden geldiğince milli mücadeleye destek oluyor, istihbarat sağlıyordu.

İsmail hakkı bey'in en önemli istihbaratı şüphesiz ki Mustafa Kemal'i Samsun'a götürecek olan "Bandırma Vapuru’nun batırılacağına" dair bilgi verip önlem alınmasını sağlamaktı. Hem İsmail Hakkı Bey, hem Çopur Neşet Bey değerli subaylardı. Her ikisi de Ankara’ya gidip milli mücadeleye katılmak, vatanın kurtuluşuna katkıda bulunmak istiyorlardı. Neşet bey önden gitti, İsmail Hakkı Bey'in ise kaçacağından şüpheleniliyor ve göz hapsinde tutuluyordu. Bütün dikkatler çok kıymetli bir subay olan İsmail Hakkı Bey'in üzerindeydi.

İsmail Hakkı Bey, Harbiye'den sınıf arkadaşı olan zengin tüccar Babanzade Fuat Bey'in Beyoğlu'ndaki evinde bir ziyafete katıldı. İşgal subayları da davetliler arasındaydı. Yemekten sonra kahveler yudumlanırken davetlilerden İngiliz istihbarat subayı John Godolphin Bennett, içkinin de etkisiyle: "Hükümet, Kemal Paşa adlı genç bir generali, umumi müfettiş olarak Anadolu'ya göndermeye karar vermiş. Paşa, vapurla yola çıkmak üzereymiş; ama asla Samsun'a ulaşamayacak" dedi.

İsmail Hakkı Bey Saray'a döner dönmez, Anadolu'daki Kuvvacılarla temasta olduğunu bildiği yardımcısı Kurmay Yüzbaşı Neşet (Çopur) Bey'e durumu anlattı. Haber 16 Mayıs sabahı M. Kemal Paşa'ya ulaştı. Paşa, açıkta avlanmamak için kaptana kıyıdan gitmesini söyledi. Salimen Samsun'a vardılar. "Damat", belki de Kemal Paşa ve arkadaşlarının hayatını kurtarmıştı.

İsmail hakkı Okday, eşi Ulviye Sultan’la basit bir bahane ile evden ayrıldı, Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı. Ulviye Sultan'ın kendisini boşadığı haberini sonradan gazeteden öğrendi(1922).

İsmail hakkı bey'in firarı İngilizleri deliye döndürdü, çünkü o aynı zamanda saray erkan-ı harbidir.

İsmail Hakkı Okday 1925 yılında Bülent Ecevit'in teyzesi Ferhande Hanım ile evlendi fakat çocukları olmadı. Ferhande Hanım'ın yeğeni Fatma Nazlı'nın bir oğlu oldu ve adını Bülent koydular. İsmail Hakkı Bey ve eşi de Ferhunde Hanım'ın yeğeni olan Ressam Nazlı Hanım'ın oğlu Bülent’i evlatları gibi büyüttüler. Hatta İsmail Hakkı Bey, yazmayı çok seven bu zeki çocuğa bir de Erica marka bir daktilo hediye etti. Ecevit bu daktiloyu uzun yıllar kullanarak saklamıştır.

İsmail Hakkı Bey küçükken bırakıp gittiği kızı Suade Hümeyra sultan'a ancak 1924 yılında, Atatürk'ün çıkardığı özel izinle kavuşabildi. Humeyra Hanım Kuşadası'nda "Aristokratların Mekânı" olarak bilinen Kısmet Oteli'ni kurdu. 2000 yılında vefat etmiştir. Humeyra Hanım’ın Kuşadası'nda yaşayan çocukları Hanzade ve Halim Özbaş kardeşler bu mekanı hala işletiyorlar.

Kurtuluş savaşından sonra 16. Tümenin kurmay başkanlığını yapan İsmail Hakkı Bey, kırmızı şeritli istiklal madalyası ile ödüllendirildi ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne asker ve büyükelçi olarak uzun yıllar hizmet verdi.

Ecevit; vefatından bir sene kadar evvel 2005 yılında durup dururken bir anda ''Vahdettin hain değildir'' cümlesini zikretti. Bu ifade tarihçiler için bir sürpriz değildi. Ancak bir siyasetçiden, bir devlet adamından ilk defa duyuluyordu.

Bülent Ecevit’e Vahdettin'in hain olmadığını öğreten, 1977 de kaybettiğimiz İsmail Hakkı Okday’dır. Bülent Ecevit, Cumhuriyet devrinde birkaç defa başbakanlık koltuğuna oturdu.

Sekülerizmin ve Laikliğin yılmaz müdafilerinden Ecevit bu cümleyi neden kullandı. ''Sultan Vahdettin’in nesi oluyor da bu cümleyi kurabiliyor?'' diye sorulan sorunun cevabında; Bülent Ecevit'in Sultan Vahdettin'in torunu, İsmail Hakkı Okday’ın kızı Sueda Hümeyra Özbaş ile “üvey kuzen” olduğu ortaya çıkmıştı.