Bu kavram, yüksek ahlaki değerlerin ve üstün meziyetlerin toplamını ifade eder.
Erdemlik toplumu birlik beraberlik ve dayanışma içinde tutan, Bilgelik, Adalet, Cesaret, Fedakarlık, Bağlılık, Dostluk, Minnettarlık, Vefa, Samimiyet, Mertlik, Dürüstlük, Cömertlik, ve Konukseverlik gibi özellikleri içine almaktadır.
Dünyanın birçok milletinde nadiren görünen bu yüksek insani özellikler Tarih boyunca Türk milletinin belirgin karakteristik yapısı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aynı zamanda bu özellikler Türk Devlet yapısının, bu manevi destekte gücünü arttırmış ona tartışma götürmez bir üstünlük sağlamıştır,
Devlette Erdemlik; Bilgelik, Dürüstlük, Cömertlik, Cesaretle öne çıkarken, Milletin Erdemliği; Devletine, ailesine Sadakat, Vefa, Samimiyet, Cesaret, Minnettarlık, Fedakârlık ve Kahramanlık özellikleri ile öne çıkar. Konukseverlik Devlette ve Millette ortak meziyettir.
Gönül isterdi ki Erdemliği oluşturan bu unsurların tamamını detaylı olarak bu yazımızda dile getirelim ancak, birkaç kitap yazmaya dahi yetmeyecek bu meziyetlerin Devlette ve Millette olması gereken en önemlilerini genel hatları ve birkaç örnek ile dile getirmeye çalışacağım.
Bilgeliğin Atası Göktürk devletinin Kağan Danışmanı (Aygucu) Tonyukuk’tur, Diplomasi sanatının tarifsiz ustası olan Bilge Tonyukuk Üç Göktürk kağanına kırkaltı yıl hizmet etmiştir (İlteriş, Kapgan, Bilge kağan). Çin sınırları içinde uzun yıllar ikamet ettirdiği kişiler tarafından kesintisiz istihbarat alması, Çin imparatorluğunun hanedan yapısını, politikalarını, zaaflarını, savaş unsurlarını ve cephanelerini iyi bilen Tonyukuk Çine karşı Türk kağanlığının başarıya ulaşmasında büyük rol almıştır.
Batılı Tarihçiler Alman birliğinin kurucusu Bismark’ı ona benzetirler.
Bilgelikte ikinci örnek olarak da Piri Türkistan Hoca Ahmet Yesevi’yi göstermenin isabetli olacağını kanısındayım, İrşad makamında bir insan düşünün ki bazı rivayetlere göre 120 yıl yaşadığı belirtilir bu mükemmel insan 63 yaşına geldiğinde yerin üzeri artık bana haram düşüncesi ile kalan ömrünü yerin altında yaptırdığı bir çilehane ile geçirmiş, yaşamı boyunca Horasan erenleri diye adlandırılan on binlerce Alperen yetiştirmiş ve bu Erenler Anadolu’nun fethinden, Trakyaya kadar Türk ordularının gelişine zemin hazırlamış ve onların zaferlerine görünmeyen kahramanlar olarak imza atmışlardır.
Piri Türkistan’ın erenleri erdemlik vasıflarına tamamen haiz olduklarından gittikleri yerde kendilerine duyulan sevgi saygı ve güvenirlilikle Türk milletinin gelişinin kendileri için tehlike arz etmediği bilincine varmış ve çoğunluklada İslam’a intisap etmişlerdir. Yesevi Ocağının hiçbir ereni bulunduğu yerlerde Türklük ve İslam’ı anlatmaya gerek görmemiş bu erdemlikleri yaşayarak örnek olmuşlardır.
Ahi Evran, Yesevi kökenli bir eren olarak vücuda getirdiği Ahilik ocağında Adalet, Dostluk, Mertlik, Fedakârlık, Samimiyet, Dürüstlük, Vefa gibi karakter özellikleri, Kahramanlıkları ile haksızlığa uğrayanların yanında yer alarak her yerde zulme karşı durmaları ile öne çıkarak Müslüman Türklere karşı sevgi ve saygının temellerini atmıştır.
Bu bölgelere gelecek Türk ordularına önceden yerel ve bölgesel istihbarat tahliller yaparak ayrıca Tonyukuk atanın bu vasfını kullanarak hayata geçirmişlerdir.
Selçuklu devletinin büyüyüp gelişmesinde ve Osmanlıya İmparatorluk yolunu açan temel taşlar bu görünmez unsurlardır,
Dikkat edersek Erdemliğin ihtiyaç duyduğu meziyetlere sadakat olduğu süreçlerde gerek birey, gerek millet olarak yücelmeler yükselmeler görülmektedir, ancak bu değerlerin kaybolması ile kişisel menfaatlerin toplum çıkarlarının üzerine çıktığı, ben merkezli yaklaşımlarla adaletin, dürüstlüğün, sevginin, saygının, samimiyetin bittiği cesaretin bana ne ile yer değiştiğini insanlığın ve devlet özelliğinin yok olduğunu görebiliyoruz,
Erdemlik, Türk kültürünün temellerini oluşturmaktadır. Kişinin erdemliği ise kendini bağlayan bir vaka gibi görünse de aslında toplumun yaşam kalitesini yükselten en büyük etkendir.
Şimdi bu değerleri göz önünde bulundurarak Erdemliğin neresinde olduğumuza dair teşhisi siz değerli okurlarımıza bırakıyorum.
Selam ve Saygılarımla.