Günümüzde Putin’in AB ve ABD’ye olan restleri , Türkiye’nin stratejik müttefik bulma çabaları , ABD güç dengesini koruma çabası ile çıkar savaşlarını, ekonomik yaptırımların oluşturduğu krizlerle her hafta gündemin değiştiği bir dönemi yaşıyoruz. Bu durumları Tarihçiler “Soğuk Savaş” olarak değerlendiriyor.
Soğuk Savaş, “İki süper güç olan ABD önderliğinde Batı Bloğu ile Sovyetler Birliği'nin önderliğinde Doğu Bloğu ülkeleri arasında Truman Doktrini'nin ilanından SSCB'nin dağılmasına kadar devam ettiği kabul edilen uluslararası siyasi ve askeri gerginlik” olarak tanımlanabilir.
Dünya soğuk savaş dönemine ilk olarak 2.Dünya savaşı sonrasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Rusya arasındaki gerginlik ile başladı. Aslında bu Kapitalist-Sosyalist savaşı olarak görüldü. Bu iki gücün çekişmesi dünyada nükleer savaş korkusunu oluşturdu. Bundan dolayı da devletler, bloklardan kendilerine yer bulmaya çalıştı. Bu dönemde ABD ve müttefiklerinden oluşan Batı Blok'u ve sosyalist ülkelerden oluşan Doğu Blok'u silahlanma yarışına girdi.
1947 yılından Amerika, sosyalist devletlerle mücadele eden Avrupa ülkelerine yardım doktrinini açıkladı. Bu ekonomik yardımlar ile dünya üzerinde güç dengesi kurmayı amaçladı. Avrupa ülkelerinin kısa zamanda güçlenmesini sağlamak ve komünizmin yayılmasını engellemek için Marshall Planı açıklandı. 1949 yılında da tedbir amaçlı NATO kuruldu. Soğuk Savaşın en yüksek olduğu dönem ise Kore Savaşı'dır. Güney Kore'yi Amerika ve Birleşmiş Milletler, Kuzey Kore'yi ise Çin ve Sovyet Rusya destekledi. Bu savaşta yapılan ateşkes ile iki blok arasındaki gerginlik biraz yumuşamış oldu. 1963 yılında ise Soğuk Savaş'ın ikinci sıcak çatışması yaşandı. Vietnam Savaş'ına katılan Amerika, burada birçok savaş suçu işledi.
Moskova Antlaşması ile iki ülke arasındaki nükleer savaş denemeleri durdurulmaya çalışıldı. 1991 yılına kadar devam eden Soğuk Savaş dönemi, Berlin Duvarı'nın yıkılması ve Sovyet Rusya'nın parçalanması ile son buldu. Komünizm ise dünya genelinde bir çöküş yaşadı. Dünyada kalan tek süper güç Amerika Birleşik Devletleri oldu.
Türkiye bu süreci darbeler, ekonomik krizler, iç savaşlar ile geçirdi.
Soğuk savaş tarihini özetle geçtikten sonra günümüze yoğunlaşalım;
Türkiye, 1950 Kore Savaşı’na katılıyor, 1952’de NATO’ya katılıyor, 1953’te SSCB’nin başına Hruşçov’un geçmesiyle rahat soluk alarak dünya siyasetindeki stratejisini devam ettiriyor. SSCB’nin 1991’de yıkılmasının ardından da 1999 Helsinki’de AB’ye tam üyelik hedefli adaylık sürecini tescil ettiriyoruz. 19. Yüzyıl başlarında çıkılan yolda bugün Türkiye NATO, AGİT, Avrupa Konseyi, OECD, G-20 üyesi. Başka bir bakış açısı ile, Türkiye ortalık kızışınca diplomatik kazanç hanesine önemli adımlar atabilmeyi hep başarabilmiş.
Ukrayna Rusya savaşı ile karışan dünya yeni soğuk savaşı dönemi mi başlattı?
Ukrayna Krizinin Türkiye’nin de zararlı etkilerini kolaylaştırma çabalarına rağmen kısa sürede kontrol altına alınabileceği umutlarının kalmadığını ve kontrolün Putin’e ait olduğunu görebiliriz. Başrol sadece Rusya ve Ukrayna değildir; ABD, AB, Türkiye’nin karar ortağı olduğu NATO ve Çin bu çerçeveye dahildir.
Ekonomik olarak bakarsak Rusya da Ukrayna da Türkiye açısından önemli ticaret ortakları. 2021 yılında Rusya ile 5,8 milyar dolarlık ihracat, 29 milyar dolarlık ithalat; Ukrayna ile ise 2,9 milyar dolarlık ihracat, 4,5 milyar dolarlık ithalat hacmi gerçekleştirildi.
Her ne kadar bu iki ülke ile de ticaret açığımız olsa da ikisi de ihracatımız için büyük potansiyel taşıyan ülkeler. Ayrıca ticaretimizin yoğunlaştığı enerji, gıda ve tarım ürünleri gibi kalemler de bu ülkeleri, ekonomimiz açısından stratejik açıdan önemli konuma getiriyor.
Ayrıca savaşın etkisiyle oluşan otomotiv, çip , sanayi krizlerinin akabinde ülkelerde yatırım çerçeveleri değişti. Tekonolojik olarak malzeme tedariği zorlaşması her ülkenin kendine yetebilme konusunu ortaya çıkarttı ve yatırımlar hızlandırıldı. Ülkemizin sanayi yatırımlarına verdiği teşvik ve desteklerin bunu alanı genişletme çabasında olduğu gözle görülüyor.
Olası bu soğuk savaş bloklaşmasında Türkiye bu ekonomik buhranla birlikte nasıl tedbirler almayı planlıyor bunu yaşayarak göreceğiz. Üstelik bu döneme kritik bir seçim dönemiyle girerek krizlerin üstüne kriz doğurarak sonuçlarını yaşayacağız.Bu kritik dönemi siyasi gerilim ve gereksiz muhalefet yerine tabandan bilinç tepkisiyle hem ülkemizi hem geleceğimizi koruma altına almalıyız.
İş işten geçtikten sonra suç ve suçlu bularak yıllarca TV programlarında tartışmak kimseye bir fayda sağlamayacağını bilmemiz gerekiyor.
Kiloda değil değerde paha etkisi gösteren ürün ve üretim yatırımlarına önem verilmeli ve dünyada dengelerin kaynama noktasına geldiğini görmeliyiz.Çelik değil Çelik Tencerenin , Entegre değil Robot üretebilmenin, sebep değil sonuç elde etmenin yani hammadde değil ürün üretebilmenin öneminin farkına varmalıyız.
Her dönem Türkiye jeopolitik konumu ile değerini korumuştur ama bilmeliyiz ki küreselleşen dünyada bu önem etkisi kaybedecek ve geriye güç savaşları alacaktır. Güç savaşlarında ne boğazlarımızın ne de coğrafi konumumuzun bir etkisi olmayacaktır.
Yönlendirilmek yerine söz sahibi olabilmek için güçlü ekonomi temelleri kurulması gerekiyor aksi takdirde geçmişte olduğu gibi her bloklaşmanın küçük çocuğu olarak her zaman en zararlı etkiyi Türkiye üstlenecektir.
Orhan Alperen Yıldız
Elektrik-Elektronik Mühendisi
Genç Girişimci
orhanalperenyildiz@hotmail.com