Ukrayna-Rusya savaşı ile birlikte tüm Dünyanın kabusu haline gelen enerji krizi tüm gündemi meşgul etmektedir. Avrupa’nın Amerika yanlısı çıkışları Rusya ve Putin’i sinirlendirmiş olacak ki Avrupa bu kışı alternatif ısınma yolları geliştiremez ise üşüyerek geçirecek.
Türkiye’nin bu konuda doğru bir siyasi strateji sergilediğini düşünüyorum. Her ne kadar muhalefet provakasyon amaçlı çıkışlar yapsa da Türkiye çizgisini ve kendi çıkarlarını koruma konusunda ciddi bir duruş sergiledi. Kazanan Türkiye Kaybeden ise Avrupa oldu.
Lakin Türkiye’nin bu tutumu Dolar tehtidi ile baskılanmaya çalışılsa da son yılın enflasyonunu çok büyük verilerle değiştirmeden olağan seyrini korumaya devam ediyor.
Eleştirilmesi gereken konu ise bu kadar Dünyayı etkileyen ekonomik konular mevcut iken Türkiye gündeminin “Başörtüsü” ve “Yunanistan” ile durmadan meşgul edilmesi. Artık çağımızın bu tarz provakasyonlarla manüpile edilemeyeceğini siyasetçilerimiz anlamaya direnselerde bunu anlamak zorunda kalacaklardır.
Enerji öyle bir sektördür ki her sektörün sac ayaklarından biridir, onsuz ise tüm sektörler temelden yıkılmaya mahkum kalacaktır.
Enerji, bir ülkenin güvenliğini ve dış politikasını etkileyen ve uzun vadeli kararların alınmasını gerektiren en stratejik sektördür. Bir ülkenin enerji kaynaklarına ulaşabilme yeteneği, çevre politikalarını da belirlemektedir.
Hidrokarbon çağının devam ediyor olması, uluslararası aktörlerin stratejilerini belirlemektedir. Bu sebeple Türkiye, bir enerji merkezi olmayı hedeflemektedir. Petrol ve doğal gaz ihtiyacı açısından, Orta Doğu ülkelerine ve özellikle Rusya’ya bağımlılığından kurtulması gerekmektedir. 2013 yılında Dışişleri Bakanlığı’nın Resmi Web Sitesi’nde, Türkiye’nin enerji stratejisinin dayandığı dört temel unsur üzerinde durulmaktaydı. Bunlar;
■ Kaynak ülke ve güzergâh çeşitliliğine gidilmesi,
■ Enerji ihtiyacının karşılanmasında yenilenebilir enerjinin payının arttırılması,
■ Nükleer enerjiden yararlanılmaya başlanılması,
■ Enerji verimliliğinin arttırılması ve
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2021) web sitesinde, Türkiye’nin enerji stratejisi açıklanırken, enerji arzını sağlayan bölgeler arasında bulunduğu ve OECD ülkeleri içerisinde geçtiğimiz 15 yıllık dönemde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke olduğu vurgulanmaktadır. Türkiye, enerji zengini Orta Doğu ve Avrasya arasında yer alan enerji tüketicisi ve transit bir ülkedir. Türkiye, enerji güvenliğini sağlamayı hedeflemektedir. Enerjideki artan talebin ve ithalat bağımlılığının çözümlenmesi gerekmektedir.
Türkiye’nin enerji stratejisinin gerekli reform ve liberalleşmenin sağlanarak şeffaf ve rekabetçi bir piyasanın oluşturulması, üretkenliğin, verimliliğin AR-GE çalışmalarının artırılması umut vererek gelişen bir altyapı sağlamaktadır. Türkiye sadece bir enerji tüketicisi ve enerji güzergahı olarak konumlandırmak istememektedir. Enerji merkezi olmayı hedeflemektedir. Bunun için, şeffaf, rekabetçi bir piyasa oluşturması, üretici ve tüketici ülkelerin iş yapabileceği finansal ve hukuksal kurumsallaşmayı sağlaması gerekmektedir. Enerji merkezi olabilmek için ayrıca yeterli enerji alt yapısı yanında depolama tesislerinin kurulması ve yeniden ihraç yetkisinin elde edilmesi gerekmektedir.
Türkiye fosil yakıtlar konusundaki dışa bağımlılığını çözümlemek için alternatif yollar aramaktadır. Bunun en akla yatkın çözümü de enerji arzında yerli ve yenilenebilir enerjinin payının artırılmasıdır. Bu kapsamda özellikle yenilenebilir enerji kaynakları açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Türkiye geçtiğimiz yıl elektrik üretiminin %66’sını yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlamıştır; bu sevindirici bir gelişmedir. Elektrik üretiminde su gücü %31,4, rüzgar %8,1, güneş % 6,2’si güneş, jeotermal % 1,6 paya sahiptir.
Daha önceki yıllarda ithal edilen doğal gazdan üretilen elektriğin payı çok yüksekti, örneğin 2010 yılında bu oran % 46,5’ti; 2020’de doğal gazın elektrik üretimindeki payının % 28,6’ya düştüğü görülmektedir. Bu noktada üzerinde durulması gereken konu yenilenebilir enerji kaynaklarının üretiminde dışa bağımlılık olup olmadığıdır. Yenilenebilir enerji teknolojileri açısından Almanya, ABD ve Çin önemli ülkelerdir. Elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payının artması çok önemlidir; ancak Türkiye’nin yenilenebilir enerji teknolojileri konusunda önünde kat etmesi gereken bir yol olduğu da bilinmelidir. Rüzgar gülü, güneş paneli, santraller gibi yenilenebilir enerji üretim teknolojilerinde de dışa bağımlılığın sonlanması gerekmektedir.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’nin de enerji stratejisinin ana unsurlarından biri enerji verimliliğinin artırılmasıdır. Türkiye ayrıca enerji stratejisine, nükleer enerjinin geliştirilmesini de eklemiştir. Bu noktada ana sorun, nükleer enerji potansiyelinin geliştirilmesinin, Rusya’ya enerjide bağımlılığını daha da arttırmasıdır.
Karadeniz’de bulunan 405 milyar metreküplük rezervin, üretim miktarının ve üretim maliyetinin ne olacağı henüz kesinleşmemiştir.
Türkiye’nin yıllık doğalgaz ithalatı, 2017 yılında 55 milyar metreküptü; 2020 yılında ise 44 milyar metreküp olarak gerçekleşmiştir. Karadeniz’de bulunan rezervin çıkarılması, üretim tarihi, üretim miktarı ve maliyetinin belirgin hale gelmesi, Türkiye’nin enerji görünümü hakkında yeni bilgiler ortaya koyabilir. Bu rezerv yakın gelecekte uygun fiyatla kullanıma hazır hale gelse bile Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığının tek çözümü olamayacağı görülmektedir.
Türkiye’nin yakın gelecekte enerjide dışa bağımlılığını azaltmak için çevre dostu yenilenebilir enerji teknolojilerine yatırımlarını arttırması gerekmektedir.
Türk ekonomisinin enerji verimliliği performansı endişe verici değildir. Ancak mevcut durum, enerji verimliliği politikalarının sistemli uygulanmasından ziyade, başta ulaşım sektöründe olmak üzere, verimlilik odaklı olmayan politikaların kesişmesinin ortaya çıkardığı bir sonuç gibi görünmektedir. Hem enerji güvenliği ve maliyet öncelikleri hem de iklim değişikliği konusundaki siyasi sorumluluk, Türkiye’nin enerji verimliliği konusunda daha sistematik politikalar uygulamasını gerektirecektir.
Ayrıca Türkiye’nin önde gelen muhalefet siyasi partilerinin Türkiye’nin geleceğini ve halkını karamsarlığa itecek provakatif manipülasyonlarla kara siyaset yapmaları hiç kabul edilir değildir. Bağlı oldukları Ülkelerden ziyade Türkiye’nin çıkarlarının gözetilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Orhan Alperen Yıldız
Elektrik-Elektronik Mühendisi-Genç Girişimci
orhanalperenyildiz@hotmail.com