Dünyada en çok sudan sonra içilen nedir diye sorarsanız hemen verilecek cevap: Çaydır.
Tesadüfen bulunmuştur. Milattan önce 2737 yılında büyük Çin İmparatoru Shen Nuhg sarayının bahçesinde su kaynatırken çalılardan birkaç yaprak ağzı açık kabın içine düşüyor. Kaynayan kabın içine düşen yapraklar etrafa hoş bir kokuverdiğini hisseden imparator suyun tadına bakınca çay keşfedilmiş oldu ve içtiği çayın susuzluğunu bastırdığını, hararetini azalttığını ayrıca devamlı uyumak isteğini azalttığını gözlemledi. (İmparator bu çay tutkusu nedeniyle 7 yıl aynı bölgede kalmış, sürekli çay içmiştir.)
Hemen Çin’de geniş alanlara dikilmeye ve ürün alma işlemi yapıldı. Çin’den sonra Kore, Japonya ve Vietnam’da çay dikimine geçmişlerdir. Çin’de çok değer kazanmaya başladı, çay balyaları para yerine el değiştiriyordu. Avrupa’ya çayı 1610 yılında Portekizler getirip yetiştirmişlerdir. İngilizler ve İskoçlar zamanla kendi ülkelerinde dikmeye başladılar. İngilizler kolonileri olan Hindistan da özellikle Seylan adasında yetişen çay dünyaca ünlü oldu.
Avrupa’da üst tabakaların kullandığı çayı zamanla halka tanıtıldı, tüccarlar çayı mide ağrısı giderdiğini, ateş düşürücü özelliği olduğunun reklamı ile satmaya başladılar. Hatta uyanık doktorlar çaydan yapılan iksirin tüm hastalıklara ve bilhassa romatizmayı önleyici etkinliğini ilan ettiler. (Daha da ileri giderek yaşlanmayı geciktirdiğini söylediler.)
Bir süre sonra Fransız fizikçiler çayın bu özelliklerinin olmadığını, Alman doktorlar da 40 yaşından yukarısında olanların ölüme çok yakın olacağını beyan ederek çayı kötülemeye başladılar.
İngiltere’de ise başta kadın dergileri olmak üzere ev kadınlarının çay yüzünden ev işlerini aksattıklarını, ekonomistler çay içenlerin çok zamana tükettiklerini ileri sürdüler.
Ancak bütün bu teorilere rağmen çay içme tüm dünyada hızla yayıldı,yukarda belirttiğimiz gibi sudan sonra en çok içilen oldu. Bugün kesin olmamakla birlikte senede iki milyon ton çay tüketildiği tahmin edilmektedir.
Padişah II. Abdulhamid (1876-1909 yılları arasında saltanat sürmüştür)çay için Çin’den tohum getirip Bursa civarında yetiştirme girişiminde bulunmuş, ancak başarılı bir sonuç elde edilememiştir.
1922 yılında Rize Ticaret Odası başkanlığını yapan Mustafa Batum Kafkasya gezisinde çay bahçelerini görmüş ve yapraklarını cebine koyarak Türkiye’ye getirmiştir. Asıl çay fidanı getirip Rize’de yetiştirenin ise Zihni Derin olduğu söylenmektedir. 1937 yılında Atatürk’ün emri ile Gürcistan’dan 70 ton çay tohumu getirilerek Rize’de ekim işlemi yapılmıştır.
1947 yılında ise ilk çay fabrikamız Rize’de kurulmuştur. Yurdumuzun hemen her yerinde çay içilmektedir. Doğu Anadolu’da bilhassa Erzurum yöresinde semaver içinde çay yapılır, yanında kesilmiş küçük limon parçası ve kırılmış kesme şekerden alınarak “kıtlama çay” içilir. Yine Erzurum yöresinde bardağınız boşaldığında hemen doldurularak yenisi gelir, bu işlem ta ki boş bardağınızı yan yatırıncaya kadar devam eder.
Çay artık milli ihtiyaç olmuştur. Çay tiryakileri ister evde olsun isterse kahvede çay istediği zaman koyu olmasını çağrıştıran “Benim çay tavşankanı gibi olsun” sloganını kullanırlar.(İkinci dünya savaşında yurdumuzda bazı yiyecek maddeleri karne ile verilmekteydi, büyüklerimiz şeker bulunmadığı zaman çayı dut ile içtiklerini söylerlerdi.)
Rize Ziraat Odası Başkanı “dünyada çay bahçelerinin tamamına kar yağan ülke Türkiye’dir, yağan karın tarıma ve Türk çayına büyük bir yararı olduğunu bu nedenle böceklenme için kimyasal ilaç kullanmaya gerekmediğini” belirtti. Dünyada en çok çay üreten 10 ülkeden biri de Türkiye’dir.
Not: Çay kelimesi Çin’in lehçesi olan Mandarin’den gelmiştir. Latin harfleriyle yazılımı CHA olan bu kelime zamanla çay diye okumaya başlamışlardır.
EY HAYAT: Zaman paraya benzer, lüzumsuz yere sarf edilmedikçe daima yeter.
